Van ijskoud tot bloedheet!

Beste mensen,

En zo was er alweer meer dan een week voorbij sinds ik wat van me liet lezen. De tijd vliegt ook hier, en naar het lijkt minstens dubbel zo hard als in Nederland. Er wordt dan ook flink van alles gedaan. In mijn volgende blogje zal ik uitweiden over de zakelijke kant van mijn verblijf (die, al mag het tot en met hier anders lijken, de hoofdmoot van mijn activiteiten en het hoofddoel van mijn reis vormt), nu houd ik het bovenal [**zie onderaan] op de twee meer (ont)spannende highlights van de afgelopen week. Een ijskoude en een bloedhete ervaring, in dit kleurrijke land van maïs.

IJskoud
Over die eerste ervaring kan ik kort zijn. Of eigenlijk: zál ik maar kort zijn, aangezien ik me voor die tweede ervaring (als eerste geschreven), als vanouds, niet echt heb weten te beperken. Vijf uur ’s ochtends opgehaald door de sociale toeroperator Quetzaltrekkers, pittige hike van zo’n drie uur, íjskoud daar bovenop de Mirador del Santiagito (bijna 3 km hoog, en totdat om een uur of 11 de zon ons bereikte en ik in korte tijd wel zo dramatisch verbrandde dat [écht waar] nu nog mijn neus en oren met zo’n vier lagen tegelijkertijd aan het afbladderen zijn), ádembenemend uitzicht op El Santiagito, die zo ongeveer om het half uur een flinke bom as uitspuwt. See for yourself!

Bloedheet
Die tweede ervaring betreft mijn tweedaagse verblijf bij de familie Alvarado, in Momostenango. De familie die Y’abals wollen woongoed produceert (zie http://www.yabal-shop.com/productlist/2000/wollen-woongoed.htm), vanaf het schoonmaken van het ruwe wol, kaarden en spinnen, verven met natuurlijke (!) ingrediënten (die ze voor een deel zelf in de eigen woonomgeving verzamelt), tot en met het weven dus.

Zeven jaar later
Zeven jaar geleden verbleef ik al eens een paar dagen bij deze familie en ervoer ik het dagelijkse leven in al haar facetten (daarover meer hier: http://marisha.waarbenjij.nu/reisverslag/2180181/het-andere-guatemaalteekse-leven). Na ja, bíjna al haar facetten dan - zoals verderop zal blijken. In zeven jaar kan er veel veranderen. Kleine meisjes en jongens worden puberende meisjes en jongens. Pubers worden volwassenen. En volwassenen worden.. tja.. zeven jaar ouder. Ravotte ik toen nog met Jairo en Oscar, nu waren dat twee opgeschoten kerels geworden. Maar naar mijn idee (van jongens van rond de 16 jaar) opmerkelijk lief en hartelijk en bereidwillig me te helpen – met vragen en praktischheden. Jairo werkt nu, samen met broer Alvin (toen een nogal nerdie-achtige 24-jarige, nu toch echt best wel een heel leuke vent), in een garage in Cuatro Caminos. Oscar houdt niet van leren en gaat deeltijds naar school. In de ochtend helpt hij vader Luis met weven – en wil dan ook zijn vader opvolgen. Giovanni is inmiddels (28 en flink fors en) echtgenoot en vader, respectievelijk van een heel lieve vrouw en een continu om aandacht schreeuwend mannetje van anderhalf (van het soort en gedrag waardoor ik weer des te meer en beter weet waarom ik geen kinderen wil). Vanuit de keuken van de familie Telma en Luis kijk je uit op het erfje van hun huis-in-aanbouw, nog geen 10 meter verderop. Waar op dit moment overigens druk aan een soort gastenverblijf gebouwd wordt – want het verblijf van studenten Spaans is één van de voornaamste inkomensbronnen voor de familie. Die keuken is trouwens ook niet meer wat ie was; die is veel méér dan ie was, wel vier keer zo groot en een stuk hoger. Wel nog met dezelfde zwartgeblakerde pannen en potten op het stenen “fornuis”, waar ook nog altijd op vuur gekookt wordt. Maar door de grotere ruimte is het er een stuk minder benauwd en blijven de ogen droog. Het grote, zespittige gasfornuis dat tegen één van de wanden staat dient voor noodgevallen, legt Telma uit. Want van op gas koken krijg je kanker; op vuur koken is gezond. Maar nog net als destijds wordt het vuurtje onder de schaal met tortillas en pot met borrelende bruine bonen niet alleen met “leña” (hout) maar ook met lege plastic zakjes en ander huisvuil dat niet vergaat opgestookt. Rebecca (20) woont als enige niet meer thuis; Telmal legt met enig spijt in haar ogen uit dat zij, als rebelse dochter, vier jaar geleden haar eerste kindje had, nu getrouwd is en bij haar schoonouders woont, en zeven maanden zwanger is van de tweede. Het contact met haar is duidelijk minder hecht dan met de rest van de kinderen – en dat is héél hecht, merk ik (ook) deze twee dagen. Lesbia (22) geeft Spaanse les op een school in Xela, en reist daarvoor dagelijks al gauw zo’n 3 uur met de bus heen en weer. Luis junior (5) is de nieuwste en voor mij ook nieuwe aanwinst voor de familie, en was een “sorpresa” voor Telma en Luis. Bijgenaamd Whiskey – zoals hij zichzelf voorstelde toen ie net wat kon praten, en dat hebben ze er maar in gehouden. Leuk, lief mannetje, met op zijn tijd zo zijn irritantheden – zoals jongetjes van die leeftijd hebben (voor zover ik daarover kan oordelen dan). En Telma en Luis? Tja, wat ik schreef: zeven jaar ouder. Een paar rimpels meer, en allebei volgens mij een paar voortanden minder. Maar niet wezenlijk veranderd; nog steeds zo warm en hartelijk, geduldig en begripvol als destijds.

“Het leven” is in die zeven jaren beslist beter geworden, vertelt Luis. En dan niet in de minste plaats door de voortdurende en in het laatste jaar flink gestegen afname van hun wollen kleden en plaids door Y’abal Handicrafts. Sinds vorig jaar werkt dan ook de Amerikaanse Allison voltijds voor de zusteronderneming in Xela, en wijdt zich met name en met succes aan acquisitie op de Amerikaanse markt. De andere grote bron van inkomsten, het verblijf van (taal)studenten, kent flinke schommelingen gedurende het jaar, conform het toeristisch laag- en hoogseizoen. Des te belangrijker en fijner, benadrukt Luis, dat Y’abal Handicrafts ook tijdens het laagseizoen, zoals nu, hun producten blijft inkopen – alhoewel de familie daarmee niet uit de geldzorgen is. Er zijn immers heel wat monden te voeden.

Over handenklappen en bloot geven
So far de laatste ontwikkelingen binnen deze familie; super om te zien dat (onder meer) onze inspanningen vruchten doet afwerpen! Hoe ik de twee dagen bij deze familie doorgebracht heb? Wel, een groot deel van de tijd ging op aan het maken van foto’s van hun voorraad wollen woongoed. En weer verwijs ik naar de note [“dan toch wel nog dit”] onderaan dit schrijven. Buiten dat bevond ik me de meeste tijd in de keuken – het kloppend hart van deze familie. Dat was zeven jaar geleden al zo, en dat is nu nog eens te meer zo, nu die keuken sindsdien dus zo’n vier keer zo groot is geworden. Wel nodig ook want er moeten een hoop monden gevoed worden – naast het eigen acht-koppige gezin en de dagelijkse moeder-en-dochter hulp*, ook het gezin en de schoonouders van Gio, en de 10 mannen die aan het op steenworp afstand nieuwe huis van Gio werken. De hele dag staan vrouwen te kokkerellen, wat als een feestje klinkt: de tientallen tortillas worden met een ritmisch samenspel van handenklappen bereid.

* Waar moeder aan het eind van de middag huiswaarts keert, blijft dochter Irma (een jaar of 10) hier achter, voor wat laatste klusjes in de avond en vroege ochtend en om te slapen dus. Zonder vader in het gezin en met nog drie broers en zussen heeft haar moeder geen geld om haar naar school te sturen. In ruil voor haar werk bij de familie, vijf volle dagen in de week, betaalt de familie Alvarado Irma’s zaterdag-school. Alhoewel het werk zelf niet al te veel voorstelt toch wel een zwaar leven voor zo’n jong grietje. Alhoewel ze er zelf niet al te veel onder lijkt te lijden, want ze loopt vrolijk rond en wordt in deze familie als een dochter behandeld.
Maar laat ik nu dan toch tot die geheel nieuwe, en nogal verhittende ervaring komen: mijn eerste bezoek aan een temazcal (http://nl.wikipedia.org/wiki/Temazcal), de zweetruimte die veel Maya families hier in plaats van een douche-zoals-wij-die-kennen hebben en gebruiken. Hun eigen sauna-aan-huis dus – en was de familie Alvarado zeven jaar geleden nog niet in staat geweest hun temazcal opnieuw op te bouwen nadat die door orkaan Stan in 2005 verwoest was, nu was ze dat dus wel. En werd ik van harte uitgenodigd daar gebruik van te maken. Conform hun dagelijkse ritueel, voor het avondeten, samen met de rest van de familie, en nagenoeg geheel ontkleed dus.

In het voorste gedeelte, niet groter dan 2x2 m, zaten zes familieleden. Op een onderbroekje na naakt dus, de vrouw van Gio met baby aan de borst. In de douchebak zat Luis op een klein stoeltje zichzelf flink af te schrobben, het sop spoelde hij weg met warm water dat hij met een kommetje uit een enorme teil schepte. Daar, in die kleíne ruimte, temidden van deze praktisch-naakte mensen moest ook ik me dus uitkleden – ok, slipje mocht aan blijven… voor een licht(elijk zwaar) preutse trien als ik op zich al een vrij heftige en verhittende ervaring. Maar juist het feit dat het voor deze familie de normaalste zaak van de wereld was, maar zij mij evengoed niet belachelijk maakten, maakte dat ik me al vrij snel mijn (onnozele) schaamte liet varen en mezelf – voor mijn doen - heel aardig bloot kon geven. Letterlijk dus, jawel.

Me ontkleed dus, om vervolgens op de knieën (chárming, met string!) door een vierkant gat, niet hoger dan 50 cm, naar het achterste deel van de temazkal te kruipen. Pikkedonker daar, de bodem bedekt met stro. Telma was me even zo charming op de knieën voorgegaan en wachtte me daar al met tastende handen op. En instrueerde me te laat dat ik niet rechtop moest gaan zitten want – ja, daar had je het dus al- het plafond is erg laag bij de gronds. Ik moest me languit naast haar uitstrekken, op het vochtige, een beetje prikkende en wat zoetig ruikende stro. Pas na een paar minuten kwam ik erachter dat links van mij ook nog een familielid lag, namelijk toen die kruipend weer haar weg naar het eerste gedeelte vond, en door het wegschuiven van het gordijn voor die kleine ingang wat licht naar binnen piepte. Zo lag ik daar met Telma, die om de paar minuten de temperatuur flink omhoog joeg door water op de hete kolen te gooien (die hete kolen zaten dusdanig in een nis verscholen dat ze geen enkele gloed aan de omgeving afgaven). Daarbij zwiepte ze een bosje bladeren over haar eigen en mijn rug en benen – waarna ik dan ook nog verrast werd met en getrakteerd werd op een stevige massage. Inclusief van de bilpartij dus. Wel wat onwennig, maar zeker niet onaangenaam. Na een minuut of twintig daar zo zwetend, hijgend en kletsend gelegen te hebben kropen ook wij weer op handen en voeten terug naar het voorste gedeelte – nadat Telma me wel eerst verzekerd had dat, op één vrouw na, de rest van de familie daar vertrokken was. Daar wachtte me nog een gedegen wasbeurt: onder scherp toezicht van Telma en haar schoondochter moest ik, ook al had ik me vanochtend nog in Xela gedoucht (op de voor ons gebruikelijke manier dus), mijn haren tot twee keer toe inzepen met een stuk zwarte zeep, en de rest van mijn lijf met een ruwe natuurspons afrauzen. Mijn rug werd flink door Telma onder handen genomen. Pas toen mocht ik me afdrogen en weer in mijn kleren hijsen. Rozig van de hitte van de sauna en van het schrobwerk verlieten we de Temaskal – een bijzondere ervaring van het dagelijkse Maya bestaan rijker.

Wat mooi en fijn als een familie zo ongedwongen met elkaar omgaat, zo hecht samenleeft en zo veel met elkaar deelt. Wat een fijne, lieve familie, deze Alvarados te Momostenango, die hun familieleven zonder enige terughoudendheid met een buitenstaander wilt delen. Ik voelde me echt even ook een Alvarado! Kortom, twee heerlijke dagen in Momostenango gehad. Het zijn exact dit soort ontmoetingen en ervaringen die mijn Y’abal-hart weer harder doet gaan kloppen, en me weer meer laten beseffen waarom dat zeven jaar geleden überhaupt ging kloppen.

Bovenal over (ont)spannends, maar dan toch wèl nog dit!
…Want ik wil jullie nog wèl van harte uitnodigen het ecologisch geverfde, kunstig geweven en fair beloonde wollen woongoed van deze lieve, warme, hechte familie te bezien. Zit daar iets van je gading bij, laat het me weten (info@yabal-shop.com). Dan reserveer ik die warme plaid of dat kleurige kleed nog tijdens mijn hier-zijn voor jou, en krijg je dat half maart toegestuurd. En kleedt jij op die manier niet alleen jouw eigen huisje [h]eerlijk warm aan maar zit ook deze familie er in deze maanden van lagere inkomsten (laagseizoen taalstudenten) wat warmer bij.

Kijk dus gauw hier http://www.yabal-shop.com/productlist/2000/wollen-woongoed.html, voor het reguliere aanbod in de Yabal-shop zelf (met code SALE4ALL tm 15 maart 20% korting!). !). En hier op FB, https://www.facebook.com/media/set/?set=a.413839242114186.1073741849.101655196665927&type=1, voor het goed dat nog op stock ter Momostango ligt (bedenk wel: op = op! Enne.. kijk ook door de wat minder professionele fotografie dan anders heen – tis hier zo her en der immers roeien met de riemen die ik heb (of niet heb: geen photoshop, en het binnenplaatsje van Telma en Luis, met haar “valse schaduwen” als fotostudio).

Hopelijk ontvang ik bericht van jou!
Jij hoe dan ook weer van mij – mijn volgende reisblog dus!
Tot dan, met wollig-warme groet!
Marisha